Kultura i proces njene decentralizacije smatra se jednim od najosetljivijih procesa unutar kulturne politike ne samo u Srbiji, već i u regionu jugoistočne Evrope. Obnova stare nemačke evangeličke crkve u Magliću može se posmatrati upravo u kontekstu procesa kulturne decentralizacije, odnosno pokušaja realizacije istog.
“Od devedesetih godina u svojevrsnom epicentru kulturoloških teorija i strategija našao se upravo problem lokalnih kulturnih politika, a koncept decentralizacije, koji ima misiju promene ustaljenih podela na centar i periferiju, do danas je stekao status norme, i za većinu zapadno evropskih zemalja naravno nije novost,” kaže kulturološkinja Aleksandra Đurić Bosnić i dodaje:
“U studiji Kulturna politika u gradovima koju je početkom osamdesetih objavio Zavod za proučavanje kulturnog razvitka u Beogradu, Stiven Menel piše upravo o tome koliko je važno definisati lokalne kulturne politike, kao i da je za unapređivanje ukupnog kulturnog pa samim tim i društvenog potencijala neophodno da inicijative imaju čvrsta uporišta u lokalnim zajednicama. Većina teoretičara koji se bave ovim problemom saglasna je u tome da usklađeni kulturni razvoj podrazumeva „premeštanje kulturne potrošnje iz velikih gradova u lokalne sredine“.”
Potreba za kulturom je univerzalna i ne bi smela biti ograničena relacijom centar – periferija. Aleksandra Đurić Bosnić ipak podseća da ovaj odnos, koji je često označen zakinutošću periferije u odnosu na raznolikost i dostupnost kulturnih sadržaja u centru, je ono što dobro koncipirane kulturne politike u svojim strateškim dokumentima predviđaju kao izazov ili problem koji se rešava:
“Dakle, ukoliko kulturne potrebe građana jesu polazna tačka i imperativ bitnih aspekata kulturnih politika, onda je od presudne važnosti izaći im u susret, a to najčešće znači raditi na razvoju kulturne infrastrukture i dostupnosti kulturnih sadržaja u lokalnim sredinama. Kulturne potrebe su univerzalne i onda kada mogućnosti to nisu. U tom smislu, postojanje stalnih prebivališta kulture u malim lokalnim sredinama nije nikakav luksuz, već pravo proisteklo iz potrebe građana”, smatra naša sagovornica.
Sociolog kulture Lazar Žolt je na istoj frekvenciji sa kulturološkinjom Đurić Bosnić, smatrajuči da kultura u užem smislu, dakle umetnost, nauka i zabava nije, niti treba da bude svojina metropola i urbanih centara.
“Reč je samo o tome da su u većim i razvijenijim sredinama veće i šanse za realizaciju kreativnog rada i zabave. Uprkos tome i manje sredine, a pre svega prigradska naselja i sela, imaju svoje lokalne i regionalne specifičnosti, koje su najčešće geografskog, istorijskog ili nekog drugog kulturnog porekla (npr. religijskog), što je uvek dobra osnova za njihovo očuvanje, razvijanje ili promociju,” kaže Lazar Žolt i dodaje:
“Ovo poslednje je posebno važno, jer je u današnjem umreženom svetu lako plasirati lokalne specifičnosti i oko njih graditi kulturni život i u manjim sredinama. Naravno, zbog manjih šansi manjih sredina da značajnije učestvuju u državnim planovima i sredstvima kulturne politike, neophodno je kulturne aktivnosti planirati i na volonterskim i amaterskim osnovama.”
Stara nemačka evangelička crkva u Magliću u funkciji javnog dobra
Transformacija sakralne građevine u multifunkcionalni kulturni centar ni na ovim prostorima ne predstavlja novo rešenje revitalizacije jedne, u jednom trenutku, nefunkcionalne zgrade. Na primer, u Dominikanskoj crkvi u Mastrihtu u Holandiji, staroj 700 godina, godine 2007. napravljena je knjižara, podseća Aleksandra Đurić Bosnić, ukazujući i na primere dobre prakse u našoj zemlji:
“Zgrada BITEF-a u Beogradu zapravo je nikada dovršena evangelička crkva. Znamo da je izgradnju 1940. godine započela Nemačka evangeličko-hrišćanska zemaljska crkva, da je projektom rukovodio arhitekta Oto Barting, jedan od nosioca idejnog pravca Bauhaus. Gradnja crkve prekinuta je tokom Drugog svetskog rata 1942. godine, zgrada nije nikada stekla sakralnu svetost, budući da nije završena ni osveštana,” približava istoriju zgrade BITEF-a naša sagovornica.
“Nakon što je po završetku Drugog svetskog rata nacionalizovana, vlada ju je prepustila Gradu na korišćenje. Najpre, na gornjem spratu nalazio se Arhiv Jugoslavije, a u drugom delu zgrade je bila kreativna radionica Pozorišta Boško Buha. Tokom ’88. i ’89. zgrada je rekonstruisana i adaptirana za potrebe Beogradskog internacionalnog teatarskog festivala koji je osnovan 1967. godine u okviru Pozorišta Atelje 212.”
U Vojvodini jedan od najmarkantnijih primera svakako je novosadska Sinagoga, jedna od četiri koje danas postoje u Srbiji. Građena je u periodu od 1906. do 1909. godine, a projektovao ju je mađarski arhitekta Lipot Baumhorn.
“Istorijski podaci upućuju na zanimljivi podatak – ovo je peta sinagoga koja je izgrađena u istoriji Novog Sada, podignuta je na mestu četvrte koja je izgrađena 1826. godine, pripada askenaškom obredu i neološkog (neortodoksnog) je pravca. S jedne strane Sinagoge podignuta je Jevrejska škola, danas Srednja baletska škola, a s druge je zgrada Jevrejske opštine. Novosadska Sinagoga izgrađena je ukrštanjem različitih stilova a na njenom ulazu stoji znakoviti natpis „Neka ova kuća bude dom molitava za sve narode“. U vreme okupacije tokom Drugog svetskog rata u Sinagogu su zatvarani novosadski Jevreji koji su nakon toga bili deportovani u koncentracione logor, danas je ovo jedan od najatraktivnijih kulturnih prostora grada i pokrajine, poznat po koncertima klasične muzike i naglašenog je internacionalnog karaktera”, kaže naša sagovornica i dodaje:
“Verujem da će i restaurirana crkva u Magliću imati svoju važnu interkulturalnu misiju.”
Pročitajte i članak Stara nemačka evangelička crkva u Magliću kao budući simbol saradnje među evropskim narodima
U ovom kontekstu Lazar Žolt objašnjava širi kontekst pretvaranja sakralnih objekata u multifunkcionalne kulturne zgrade.
“U vojvođanskim sredinama se u većoj meri nego drugde već vekovima razvija vrsta komunikacije između etničkih i konfesionalnih zajednica koju mi u sociologiji nazivamo interaktivni multikulturalizam”, kaže sociolog Lazar Žolt, obrazlažući svoje reči:
www.tattooclubsrbija.com
“To znači da postoji dobro utmeljena i relativno trajna komunikacija među zajednicama koje žive u Vojvodini, zato što su uvek bile upućene jedna na drugu. Marija Terezija je namerno i vodila takvu politiku naseljavanja ovih krajeva, odnosno omogućavala je različitim narodima da se ovde pronađu pre svega u radnim aktivnostima, a da bi u tome bili uspešni, morali su da se povezuju i sa drugima, pa osnovu društvenih odnosa u Vojvodini već odavno čine (dobri) radni i komšijski odnosi. Socijalistička vlast je u bivšoj Jugoslaviji zapostavljala religiju, ali nakon propasti socijalizma dolazi do tzv. desekularizacije – tj. vraćanje religiji – , pa je interesovanje i za obnovu sakralnih objekata sasvim normalna, čak i ako je reč o njihovom pretvaranju u multifunkcionalne objekte.”
Kulturološkinja Aleksandra Đurić Bosnić projekat budućeg otvaranja multufunkcionalnog kulturnog centra u Magliću, upravo u staroj nemačkoj evangeličkoj crkvi posmatra kao važnu tačku u interkulturalnoj dinamizaciji kulturnog života ovog dela Vojvodine.
“Burna istorija sela, traumatične identitetske tenzije i osvajački ciklusi najubedljivije se prevazilaze intenzivnim kulturnim interakcijama i zajedničkim umetničkim poduhvatima u kojima više nisu određujuće ni limitirajuće unutrašnje granice utemeljene na kolektivnim inhibirajućim sećanjima. Rad na zajedničkoj predstavi, izložbi ili koncertu mogao bi snažno da neutrališe naučene tenzije na relaciji „mi – oni“...”, smatra naša sagovornica i dodaje:
“Dakle, svi oni zajedno Grci, Srbi, Bosanci, Slovaci, Nemci, imaju pravo da kulturnom, kreativnom saradnjom pokušaju da otvore novu stranicu u istoriji Maglića, onu drugu i drugačiju, utemeljenu u pomirenju i zajedničkom kreiranju nove stvarnosti. Ovakav kulturni poduhvat ispunjava i svoj osnovni preduslov – naime, da bude u funkciji javnog dobra.”
Sviđa Vam se ovaj članak? Podržite nas!
Želite da dobijate zanimljive članke na mejl? Prijavite se na newsletter.
Pridaj komentár & Dodaj komentar