Ovo je drugo veče kako intenzivno smrdi dim u Jarmočnoj. O čemu se radi? Zašto moramo ovo da trpimo? Ovo je samo jedan od komentara koje su ovih dana, kao i prethodnih godina tokom leta, dok je gorela lokalna deponija, pisali na društvenim mrežama stanovnici Bačkog Petrovca i ostalih sela bačkopetrovačke opštine, koji nikako da dočekaju rešenje ovog višedecenijskog problema.
„Postoji čitav niz razloga zašto dolazi do požara na smetlištima, počev od onih kojima su uzrok procesi unutar samog smetlišta, razgradnja biološkog materijala koja oslobađa toplotu ali i vrsta otpada koji se nalaze na smetlištu od kojih su neki lakozapaljivi pa ovim putem dolazi do samozapaljenja“, kaže Gojkan Stojinović, stručnjak za upravljanje otpadom i cirkularnu ekonomiju i dodaje:
„Naravno, uzročnici mogu biti i neodgovornost, pa su tako mogući požari prouzrokovani paljenjem pre svega kablova ali i bacanjem opuška, recimo. Ali postoje i slučajevi namernog paljenja zbog “dobijanja prostora” jer ukoliko na smetlištu nema više prostora za odlaganje novog smeća praktično se paljenjem starog dobija prostor.
O razlozima, odnosno uzročnicima za nedavni požar na glavnoj deponiji u opštini Bački Petrovac koja se nalazi istočno od naselja Bački Petrovac na udaljenosti od 1km od poslednjih kuća u naselju, se može za sada nagađati, jer nadležne institucije, odnosno Opština Bački Petrovac i JKP Komunalac već duži niz godina ne odgovaraju na novinarska pitanja redakcije Storyteller.
Ovako je izgledalo, kada je 12. avgusta 2021. godine gorela glavna deponija u Bačkom Petrovcu. / Izvor: Storyteller:Opština Bački Petrovac je osnivač JKP Komunalac kojem je dodelila isključivo pravo za obavljanje delatnosti pružanja komunalnih usluga, među koje između ostalog spada i deponovanje smeća i održavanje deponije.
„Održavanje je suštinski širok pojam. Praktično to znači da je to JKP u obavezi da sprovede sve mere kako bi se eliminisao uticaj smetlišta ili privremenog odlagališta na životnu sredinu. Prvenstveno mora da obezbedi integritet odlagališta i spreči kretanje neovlašćenih lica, treba da obezbedi merenje količina otpada koji se doveze, ima jasan uvid u vrste i tipove otpada koji se dovoze i odlažu, mora imati operativni plan upravljanja tim odlagalištem. Moraju naravno vršiti i monitoring uticaja na životnu sredinu, podzemnih voda, vazduha i zemljišta. Ali ono što prvenstveno moraju imati je plan zatvaranja koji je obavezan dokument“, objašnjava Stojinović.
Inače, glavna deponija u Bačkom Petrovcu spada među nesanitarna odlagališta, a razlike između sanitarnih i nesanitarnih deponija su ogromne.
„Sanitarna deponija je uređen tehničko tehnološki sistem u okviru kojeg se sa otpadom postupa prema unapred predviđenim i propisanim standardima i zakonskim normama i otpad se na njima trajno zbrinjava. Opremljene su tehničko tehnološkim rešenjima koja sprečavaju prodor zagađenja u životnu sredinu. Dakle sanitarne deponije za razliku od nesanitarnih imaju zaštitni sloj ispod deponije koji sprečava prodor zagađenja, imaju kontrolisane elemente procednih voda putem drenažnih sistema i sakupljanja i često i tretmana procednih voda, imaju elemente drenaže i sakupljanja deponijskih gasova, i imaju kontrolisano odlaganje otpada koji su dozvoljeni za trajno zbrinjavanje na deponijama neopasnog otpada,“ objašnjava stručnjak za upravljanje otpadom Gojkan Stojinović.
Ono što je možda najvažnije sve sanitarne deponije imaju i sprovode planove monitoringa uticaja na životnu sredinu, pa se tako podzemne vode ispod i u neposrednom okruženju deponije kontrolišu putem pijezometara, emisije u vazduh redovnim merenjima, kvalitet zemljišta uzimanjem uzoraka, naglašava naš sagovornik.
„Najzad na sanitarnim deponijama nije dozvoljen boravak neovlašćenim licima. Ničega od ovoga nema na smetlištima i nesanitarnim odlagalištima“, dodaje Stojinović.
Prema njegovim rečima, trenutno u Vojvodini operativno funkcioniše tek nekoliko sanitarnih deponija.
„To su FCC Kikinda u Kikindi koja je predviđena da bude regionalna deponija, međutim region još uvek ne funkcioniše, regionalna deponija Srem-Mačva na potezu između Sremske Mitrovice i Šapca, sanitrana deponija u Pančevu i u Subotici koje prema mojim saznanjima ne rade u punom kapacitetu i nisu u punoj operativnoj fazi“, kaže Gojkan Stojinović.
Ako govorimo o nesanitarnim deponijama, ima ih gotovo u svakom većem mestu i opštini.
„Kao katastrofalno loše primere izdvojio bih novosadsku, zrenjaninsku, onu kod Stare Pazove koje predstavljaju ne samo ekološke bombe, već i ruglo i direktnu opasnost za životnu sredinu. Kao primer odgovornosti naveo bih bečejsku deponiju, koja iako nije sanitarna predstavlja dobar primer koliko se može postići ukoliko se odgovorno pristupi ovom problemu. Na divlja smetlišta nailazimo svakodnevno na svakom koraku i nemoguće ih je pobrojati“, kaže naš sagovornik.
Pored glavne deponije na teritoriji opštine Bački Petrovac nalazi se pet divljih deponija, navodi se u Regionalnom planu upravljanja otpadom za Grad Novi Sad i opštine Bačka Palanka, Bački Petrovac, Beočin, Žabalj, Srbobran, Temerin i Vrbas, za period od 2019-2028. godine, koji je 26. juna 2020. godine objavljen u Službenom glasniku Grada Novog Sada.
Opština Bački Petrovac do 2027. godine planira da ima izgrađen sistem održivog upravljanja komunalnim otpadom
Prema Planu razvoja Opštine Bački Petrovac 2020-2027., koji je Skupština Opštine Bački Petrovac usvojila u decembru 2019. godine, na trećem mestu od devet prioritetnih ciljeva nalazi se upravo održivo upravljanje komunalnim otpadom. Prioritetni cilj 3, prema ovom Planu, glasi:
„Do 2027. na području opštine Bački Petrovac je izgrađen sistem održivog upravljanja komunalnim otpadom.“
Opština Bački Petrovac, naime, planira da do 2027. godine 100% divljih deponija bude sanirano i da, pored ostalog, bude izgrađena privremena deponija za odlaganje komunalnog otpada, kao i reciklažni centar. Ujedno, u opštinskom razvojnom planu se navodi da do 2027. ova južnobačka opština treba da bude priključena na regionalnu deponiju u Novom Sadu.
Organizacija reciklažnog centra za odlaganje komunalnog otpada sa teritorije opštine Bački Petrovac, prema pomenutom planu, obuhvata izgradnju reciklažnog centra sa prostorom za odlaganje komunalnog otpada, kao i privođenje nameni transfer stanice u Kulpinu. Ova mera je za realizaciju planirana tek u periodu 2023 – 2025. godine, a do tada građani ove opštine periodično udišu toksični dim sa glavne, odnosno divljih deponija koje leti često gore, što je i nedavno bio slučaj sa deponijom u Bačkom Petrovcu. Ova mera je u nadležnosti Opštine Bački Petrovac, a okvirna vrednost se procenjuje na 120 miliona dinara.
Redakcija Storyteller je pokušala da od nadležnih institucija, Opštine Bački Petrovac i JKP Komunalac, sazna šta rade, kako bi umanjili rizike od požara na deponiji što predstavlja ozbiljan rizik po ljudsko zdravlje, dok se ne saniraju deponije i ne izgradi privremena deponija i reciklažni centar. Odgovore na novinarska pitanja, koja smo 29. jula poslali na zvanične email adrese, do danas nismo dobili.
Opština Bački Petrovac je u junu 2020. godine postala jedna od potpisnica Regionalnog plana upravljanja otpadom za Grad Novi Sad i opštine Bačka Palanka, Bački Petrovac, Beočin, Žabalj, Srbobran, Temerin i Vrbas, za period od 2019-2028. godine. Slični regionalni planovi su potpisani i u drugim mestima / regionima, ali šta oni stvarno znače i donose?
„Koliko ja vidim u ovom trenutku, ali i istorijski gledano gotovo svi ti dokumenti su mrtvo slovo na papiru. Primer je FCC Kikinda koja ima potpisan regionalni plan sa više opština u okruženju (u skladu sa prethodnom Nacionalnom strategijom UO), međutim do danas taj region nije zaživeo i to gotovo isključivo zbog “političke volje”,“ kaže Gojkan Stojinović.
On takođe navodi primer Odluke o zajedničkom upravljanju otpadom koju je donela Vlada Republike Srbije 2018. godine i u kojem se jasno i precizno određuju modeli upravljanja otpadom. „U ovom dokumentu, na primer, grad Zrenjanin je obavezan da svoj otpad odnosi na trajno zbrinjavanje na sanitarnu deponiju u Kikindi. Ovo do danas nije urađeno, a Zrenjanin mimo ove Odluke ulazi u javno-privatno partnerstvo, gradi samostalno kasetu i planira da svoj otpad odnosi u Inđiju, iako ta deponija nije ni blizu puštanja u rad“, dodaje naš sagovornik.
Prema Stojinoviću, srpska legislativa, kada je u pitanju upravljanje otpadom, je suštinski dobra, međutim nedostaju institucionalni kapaciteti koji bi preuzeli sprovođenje onoga što je propisano.
„Mi imamo probleme sa najosnovnijim podacima koji su nam neophodni za kvalitetno bavljenje otpadom, nedostaju nam tačne vrednosti količina otpada koje nastaju. Takođe imamo dubok problem jer nikada nije urađena kvalitetna analiza lanca vrednosti otpada koja bi na jasan i nedvosmislen način pokazala ekonomsku strukturu našeg otpada i vrednosti svih vrsta i tokova otpada u njemu, bile one pozitivne ili negativne. Ovo je osnov sa kojim bismo mogli odgovorno da isplaniramo sve potrebne kapacitete za upravljanje otpadom u Srbiji i Vojvodini“, kaže Gojkan Stojinović i zaključuje:
„Deponije kao model trajnog zbrinjavanja otpada nisu u fokusu, i ne treba da budu, međutim upravo nam prethodno navedene analize nedostaju kako bismo jasno znali kojim putem treba krenuti, a taj put nije samo jedan pravac već sinergija više elemenata.“
Add Comment