Asimilacija Slovaka u Mađarskoj – proces koji traje vekovima

Malo porodica u Mađarskoj čiji je identitet delimično vezan sa slovačkim, kod kuće govori na slovačkom jeziku, a među njima gotovo da nema mladih. Od blizu 30.000 ljudi koji pripadaju slovačkom etnicitetu, tek trećina ovaj jezik govori sa svojim članovima porodice i prijateljima, pokazuju rezultati poslednjeg popisa stanovništva iz 2022. godine. Valja napomenuti da je metodologija navedenog popisa bila drugačija od prethodnih, pa je dozvoljeno izraziti istovremeno više nacionalnih pripadnosti i maternjih jezika.

“Sudeći po statistikama, slovačka je jedna od najasimilovanijih zajednica u Mađarskoj,” navodi istraživač Instituta za manjinske studije u Budimpešti Balaž Doboš.

Dodaje i da se neretko dešava da u Slovačkoj, Slovaci iz Mađarske budu percepirani kao slovački Mađari, jer govore slovački sa jakim uticajem mađarskog jezika.

Na ovaj problem ukazuje i šefica kabineta Državna slovačke samouprave u Mađarskoj Oršoja Sabo, koja objašnjava da bi bez kulturne i obrazovne autonomije, proces asimilacije tekao značajno brže. Zbog toga se u školama na slovačkom nastavnom jeziku u Mađarskoj uči i o slovačkoj muzici, plesovima pa i gastronomiji.

“Najmlađe generacije, osim u nekoliko izuzetaka, slovački jezik uči samo u školi, a većina običaja i tradcijie se ne prenosi u okviru porodice, već na institucionalnom nivou,” navodi ona.

Kao jedan od razloga takve situacije može se navesti – karijera. Nakon pada komunizma početkom devedesetih godina prošlog veka, obrazovni sistem na slovačkom je počeo da se transformiše. Zbog toga je fokus bio na jednojezičnom obrazovanju. Međutim, roditelji su žrtvovali svoj kulturni diverzitet kako bi omogućili lakši karijerni put svoje dece, upisujući ih u većinski obrazovni program.

Danas je situacija nešto drugačija. Učenicima i učenicama se nudi mogućnost obrazovanja u potpunosti na slovačkom jeziku, kao i dvojezično – pola časova na slovačkom, pola na mađarskom. Tu je i treća opcija obrazovanja koje je u potpunosti na mađarskom jeziku sa pet časova slovačkog jezika nedeljno. Takvih škola je 25 i njima upravlja država. Samouprava Slovaka u Mađarskoj upravlja sa pet jednojezičnih škola. Najveća među njima je Slovački vrtić, osnovna škola, gimnazija i dom učenika u Budimpešti.

U ovoj ustanovi predškolaca je 37, osnovnoškolaca 111, gimnazijalaca 72. Međutim, nisu svi Slovaci i nisu svi iz Mađarske. Iz Slovačke ovde uči petnaestak mladih, a ima i nekoliko đaka iz Ukrajine i Češke. Procedura za upis ne razlikuje se od drugih obrazovnih institucija.

PREPORUČUJEMO I:

Kako bi radili u ovim školama, budući predavači i predavačice mogu da diplomiraju na Univerzitetu u Budimpešti ili u Segedinu, dok se budući vaspitači i vaspitačice stvaraju u Sarvašu. Ipak, nastavnog kadra nedostaje.

“Najveći problem nam je da nađemo nastavnika koji zna slovački jezik i može da predaje matematiku, fiziku, informatiku i geografiju,” navodi zamenik generalnog direktora škole u Budimpešti Peter Pečenja.

Zašto malo Slovaka govori slovački u Mađarskoj?

Kako bi razumeli šta se danas dešava, moramo pogledati u prošlost. Slovaci se na teritoriju današnje Mađarske doseljavalju u 17. i 18. veku. Migracija je bila podstaknuta potražnjom za radnom snagom, ali i potrebom da se popune mesta koja su ostala prazna zbog uticaja Otomanske imperije. Doseljenici su oslobođeni ropstva i dozvoljeno i da grade protestanske crkve.

U mestima odakle su se doseljavali Slovaci, već je bilo dosta mađarskih govornika, pa su Slovaci već imali prilike da nauče ovaj jezik. Novi poslodavci, lokalni intelektualci i bogataši govorili su mađarski ili nemački, pa je poznavanje jednog od ova dva jezika bio prioritet.

“Gubitak jezika je dodatno povećan dugotrajnim i postepenim procesom migracije, što je povećalo šansu da Slovaci izgube osećaj pripadnosti mestu porekla kao i mogućnosti da čuju slovački jezik,” navodi se u Kontekstualnom i empirijskom istraživanju o etničkim manjinama u Centralnoj i Istočnoj Evropi.

Mađarsko kraljevsto je nakon Prvog svetskog rata i potpisivanja Trijanonskog sporazuma izgubila čak 70% svoje teritorije, pa je trećina mađarske populacije ostala van granica zemlje.

Nakon Drugog svetskog rata, komunistička vlast u Čehoslovačkoj doživljavala je nemačku i mađarsku manjinu kao pretnju. Zbog toga se dogodila Čehoslovačko-mađarska razmena stanovništva koja je završena do polovine prošlog veka. Oko 90.000 Mađara proterano je iz Čehoslovačke, dok se oko 60.000 Slovaka, od kojih petina nije govorila slovački, preselilo u Slovačku zemlju. Ove brojeve treba uzeti sa rezervom jer različiti izvori navode različite podatke.

Prema poslednjem popisu blizu 30.000 ljudi na neki način pripada slovačkom etnicitetu. Tek 10.000 je navelo slovački kao maternji jezik.

Objavljivanje ovog članka deo je PERSPECTIVES programa – nove oznake za nezavisno, konstruktivno, multiperspektivno novinarstvo. Projekat PERSPECTIVES realizuje sedam uređivačkih timova iz centralno-istočne Evrope pod rukovodstvom Goethe instituta. Autorka ovog članka učestvovala je u PERSPECTIVES Journalists-in-Residence programu u Mađarskoj. Saznajte više o Perspectives na: www.perspectives-media.eu.